Welk ayurvedisch type ben jij?

Dosha's

De ayurvedische leer onderscheidt 3 dosha-types; Vata (lucht), Pitta (vuur) en Kapha (aarde). Ons universum is opgebouwd uit 5 elementen; ruimte (of ether), vuur, lucht, water en aarde. Deze elementen vind je overal in terug; van een zandkorrel in de woestijn tot de planeten en ook in onszelf. In ons lichaam noemen we de combinaties van deze elementen dosha’s. Dosha kun je vertalen als constitutie; de combinatie van je mentale en je fysieke gestel. De kennis over deze energietypes vormt de basis van de Ayurvedische gezondheidsleer. De dosha’s sturen alle levensprocessen aan, zowel in ons lichaam als in onze geest. Ze bepalen hoe energiek je bent, hoe je slaapt en welke voeding het beste voor je is. De precieze verhouding van de dosha’s in het lichaam is voor iedereen anders en daarom geldt voor iedereen andere leefstijl- en voedingsadviezen.

De drie energietypes

De dosha’s bestaan uit een combinatie van twee elementen:

• Vata: wordt gevormd door aarde & lucht. Vata is het principe van stroming en staat voor alles dat te maken heeft met beweging.
• Pitta: wordt gevormd door vuur & water. Het is het principe van verandering en transformatie en staat voor alles wat met metabolisme te maken heeft.
• Kapha: wordt gevormd door aarde & water. Dit is het principe van stabiliteit en staat voor alles wat met voeding en structuur te maken heeft.

De samenstelling van de dosha’s kan letterlijk iets over de uitwerking ervan zeggen. Iemand die vaak met zijn hoofd in de wolken loopt eno steeds nieuwe ideeën heeft, is waarschijnlijk meer Vata. Een vurig en hartstochtelijk type is meer Pitta. En iemand die met beide benen stevig op de grond staat en niet zo makkelijk in beweging te brengen is, neigt naar Kapha. Als je weet wat je dosha is krijg je meer inzicht in het type persoon dat je bent. Je bent altijd een combinatie van meerdere types. Je dominante energietype ontdekken en leren begrijpen kan je veel inzicht geven in de leefstijl die het beste bij jou past zodat je het maximale uit het leven kan halen.

Vata, Pitta en Kapha

Er zijn dus drie Ayurvedische types; Vata, Pitta en Kapha. Dosha betekent in het Sanskriet ‘dat wat verandert‘. Dosha’s zijn te beïnvloeden en veranderen voortdurend. We beïnvloeden zelf onze dosha door hoe en wat we eten en door hoe we leven (denk aan hard werken, veel reizen, laat naar bed). Maar ook omgevingsinvloeden zoals vervuiling en weersinvloeden hebben invloed op onze dosha’s. Is een van de dosha’s uit balans, dan betekent dat dat je minder goed in je vel zult voelen. Je kunt dan aanpassingen in je leefstijl maken om deze weer in balans te brengen. Een korte omschrijving van de drie types:

Vata dosha – Ether & Lucht

De elementen die bij dit energietype horen zijn lucht en ether. Vata is o.a. verantwoordelijk voor de ademhaling, het zenuwstelsel en alle bewegingsprocessen in het lichaam. Denk bijvoorbeeld aan de bloedcirculatie en je hartslag. Als Vata dosha in balans is, is er ruimte voor creativiteit en vitaliteit. Als Vata uit balans is kan dat ervoor zorgen dat je meer onzekerheid en angst ervaart.

Vata-types hebben vaak de volgende kenmerken:

• Mager & moeite met aankomen
• Voorkeur voor warm klimaat
• Variabele eetlust
• Onregelmatige stoelgang
• Onregelmatige spijsvertering
• Afkeer van routine
• Grillig geheugen, leert snel maar vergeet ook snel
• Intuïtief
• Creatief
• Wispelturig
• Bij stress neiging tot angst & bezorgdheid
• Houdt van snacken en snaaien
• Lichte slaper
• Actief
• Praat veel en snel
• Snel afgeleid

Pitta dosha – Water & Vuur

De elementen van dit type zijn vuur en water. Pitta regelt het metabolisme, zoals lichaamstemperatuur en de spijsvertering. In balans zorgt Pitta voor tevredenheid en intelligentie. Uit balans kan het zorgen voor woede en irritatie.

Pitta-types herken je aan:

• Normaal postuur & blijft makkelijk op gewicht
• Voorkeur voor koel klimaat
• Regelmatige eetlust
• Regelmatige stoelgang
• Regelmatige spijsvertering
• Houdt van plannen & routine
• Intelligent, goed geheugen & concentratie
• Perfectionistisch
• Goede leider & initiatiefnemer
• Uit zich krachtig
• Bij stress neiging tot woede en prikkelbaarheid
• Houdt van eiwitrijk voedsel
• Goede slaper
• Competitief
• Scherpe geest
• Assertief
• Ondernemend
• Houdt van uitdagingen
• Gepassioneerd

Kapha dosha – Aarde & Water

Bij dit energietype horen de elementen water en aarde. Kapha geeft het lichaam stevigheid en stabiliteit. Kapha dosha regelt de vloeistofhuishouding en geeft het lichaam zijn fysieke vorm. Ook zorgt Kapha ervoor dat alle delen van het lichaam goed kunnen functioneren. Het is het verbindende element in het lichaam. Een Kapha Dosha die in balans is geeft kracht, geduld, uithoudingsvermogen en stabiliteit. Uit balans kan het zorgen voor ongezonde eetgewoontes, luiheid, veel tijd binnen spenderen en het vermijden van uitdagingen.

Mensen met een dominant Kapha Dosha hebben vaak de volgende kenmerken:

• Stevig tot zwaar gebouwd & komt makkelijk aan
• Veel lichamelijke kracht en uithoudingsvermogen
• Voorkeur voor droog klimaat
• Houdt van lekker eten
• Zeer regelmatige stoelgang
• Goede, soms trage spijsvertering
• Kan goed zonder routine
• Leert langzaam, maar vergeet nooit iets
• Methodisch
• Facilitator
• Vriendelijk
• Loyaal & betrouwbaar
• Blijft kalm bij stress, conflictvermijdend
• Houdt van vet & koolhydraatrijk eten
• Goede, zware slaper
• Houdt van relaxen
• Komt ‘s ochtends langzaam op gang
• Emotionele eter

Dosha in balans – Prakriti

Volgens Ayurveda is de verhouding tussen de drie dosha’s op het moment dat je verwekt werd een soort blauwdruk. Deze blauwdruk bepaalt je lichamelijke kenmerken en je karakter voor de rest van je leven. In Sanskriet wordt dit prakriti genoemd; je aangeboren en ideale samenstelling van dosha’s. Deze samenstelling klopt voor jou, je bent helemaal in evenwicht. Je prakriti is uniek en blijft je hele leven hetzelfde. Je prakriti bepaalt je lichaamsbouw, je denkstijlen en je emoties maar ook je spijsvertering en je aanleg voor bepaalde ziektes. In feite is je prakriti de ideale balans zoals die er is op het moment dat je wordt geboren. Kijk maar eens naar een pasgeboren baby; die is helemaal perfect en in balans.

Dosha uit balans – Vikruti

Maar, die geboorteconstitutie is een wankel evenwicht; er is in het leven zoveel dat dit evenwicht verstoort; ongezond eten, stress, negatieve emoties, maar ook ongezond leven; bv in een vervuilde omgeving of door te weinig slaap kunnen ervoor zorgen dat je constitutie begint af te wijken van je ideaal. En ook factoren waar je zelf geen invloed op hebt, zoals de wisseling van de seizoenen kunnen een rol spelen. Door al deze gebeurtenissen raakt de verhouding tussen de dosha’s verstoord en raak je uit balans. Je lichaam neemt langzamerhand een andere samenstelling aan, met meer Vata bijvoorbeeld of minder Pitta. Deze nieuwe situatie wordt vikruti genoemd. Je prakriti is dus je aangeboren constitutie, je vikruti is je ‘verworven’ constitutie. Hoe groter het verschil tussen prakriti en vikruti, hoe meer je uit balans bent. Dat merk je doordat je niet lekker in je vel zit en vatbaarder bent voor ziektes.

Herstel de balans

Ayurvedische adviezen hebben als doel de vikruti weer om te buigen in de richting van jouw ideale balans tussen de dosha’s. Dat doe je door een manier van leven en eten te vinden die past bij jouw geboorteconstitutie. Wat is voor jou goede voeding of een goede leefstijl? Zou je juist actiever moeten zijn of meer rust moeten nemen? Heb je wat minder Vata nodig of juist wat meer Pitta? Dat ontdek je als je eenmaal weet wat jouw dosha’s zijn. Hoe beter je de Ayurvedische adviezen volgt, hoe beter de balans zich kan herstellen. Als de dosha’s de voor jouw ideale verhouding hebben bereikt – als je vikruti dus samenvalt met je prakruti- dan ben je gezond, voel je je goed en functioneer je optimaal.

Welk energietype ben jij?

Een Ayurvedisch arts zal jouw blauwdruk het meest nauwkeurig kunnen bepalen, maar er zijn ook vragenlijsten waarop je zelf in kan vullen wat je karaktereigenschappen en lichamelijke kenmerken zijn zodat je een idee krijgt welk type je bent. Misschien herken je jezelf al in bovenstaande beschrijvingen? Op mijn website vind je een dosha-test, waarmee je erachter kunt komen wat jouw dominante type is. De test vind je hier.

Als jij in balans bent en je leeft volgens jouw energietype voel je je goed en zit je lekker in je vel.

Dit artikel is geschreven door Martine Keukenkamp.

Hoe groter het verschil tussen prakriti en vikruti, hoe meer je uit balans bent.