Treat first what kills first: stress!

Ok, tot zover het inkijkje in mijn werk als verpleegkundige. Ik start mijn artikel hiermee, omdat stress een van de grootste bedreigingen voor de gezondheid is. Zie het als de A uit de ABCDE-methode. ABCDE-methode. Stress is een van de grootste verstoorders van je hormoonbalans en daarmee van je gezondheid. Ik hoop dat je dat, na het lezen van dit artikel, goed tot je laat doordringen. En, treat first what kills first.

Stresshormoon Cortisol.

Cortisol is het stresshormoon. In beginsel heeft dit hormoon een hele nuttige functie. Het wordt aangemaakt door je bijnieren, op het moment dat je lichaam in actie moet komen, bijvoorbeeld bij het opstaan ’s ochtends. Het helpt je ook als je moet presteren onder druk, bijvoorbeeld tijdens en examen of sollicitatiegesprek. Ook als je in gevaar bent, wordt cortisol (en adrenaline) aangemaakt zodat je direct in actie kunt komen om jezelf in veiligheid te brengen. Een belangrijk hormoon dus!

Maar, het hormoon kan ook voor problemen zorgen. Dat is het geval wanneer er teveel situaties zijn die stress opleveren waardoor er teveel cortisol wordt aangemaakt. Langdurig gestrest zijn en een goede gezondheid gaan niet samen. Een teveel aan cortisol zorgt voor een waslijst aan symptomen en het kan klachten of ziektes bovendien verergeren. En, cortisol is een hormoon en dus een onderdeel van je hormoonbalans. Als de aanmaak van cortisol verstoord is, is je hele hormoonhuishouding uit balans.

Klachten die kunnen duiden op teveel stress (en teveel cortisol) zijn bijvoorbeeld een constant opgejaagd gevoel, slaapproblemen, angst, concentratieproblemen, niet kunnen afvallen en zin in zoet, koffie of alcohol. Maar dat is niet alles. Langdurige stress heeft invloed op je schildklier en maakt ook dat je je niet happy voelt. Het zorgt voor een verstoring van je bloedsuikerspiegel en uitputting van je bijnieren, waardoor je een burn-out kunt krijgen.

Stress lijkt in ons leven zo normaal, een vaststaand feit, waardoor het vaak niet eens meer opvalt hoeveel factoren er zijn die stress opleveren en hoe weinig factoren nog zorgen voor échte ontspanning. En, stress is meer dan alleen (te) druk zijn. Slechte voeding, een verstoord dag- en nachtritme (door bijvoorbeeld onregelmatig werken), teveel of op een verkeerde manier sporten, stoffen in je omgeving, verdriet, piekeren etc is ook stress voor je lichaam.

je bloedsuikerspiegel.

Cortisol zorgt ervoor dat er energie wordt vrijgemaakt. Energie die ervoor zorgt dat je lichaam in actie kan komen. Die energie wordt vrijgemaakt in de vorm van glucose. Alsof je suiker eet, alleen nu wordt het beschikbaar gemaakt door je bijnieren, vanuit je lever en de spieren. Je bloedsuikerspiegel stijgt. Maar, als je deze boost aan glucose vervolgens niet gebruikt (als blijkt dat je toch niet hoeft te rennen voor je leven bijvoorbeeld), wordt dit opgeslagen als vet. Dat is de reden dat je door een teveel aan stress moeite kunt hebben met afvallen of zelfs kunt aankomen door stress.

Net als je bloedsuikerspiegel zou ook je cortisolspiegel de hele dag stabiel moeten zijn. Je staat dan uitgerust op en je cortisolspiegel piekt in de ochtend. Gedurende de dag neemt deze weer langzaam langzaam af. ’s Avonds ben je moe en is het tijd om te gaan slapen en opnieuw op te laden. Maar, vaak loopt dit anders. Veel vrouwen starten hun dag moe en gedurende de dag zorgen allerlei oorzaken ervoor dat je cortisolspiegel blijft schommelen. Vrouwen hebben de neiging om te gaan eten als reactie op stress. Dat is een logische reactie, want je bloedsuikerspiegel schommelt door alle stress die je hebt en je lichaam vraagt daardoor om meer energie in de vorm van eten. En dan het liefst vet, zoet of suiker. Meestal wordt op dit punt geen gezonde keuze gemaakt en voordat je het weet beland je in een vicieuze cirkel en ga je je steeds slechter voelen.

En dan... heb je een burn-out.

Als je te lang, teveel stress hebt, kan het zijn dat uiteindelijk de koek echt op is. Je raakt uitgeput, bent opgebrand. Een burn-out. Het is ongetwijfeld een bekende term voor je, maar wist je dat dit eigenlijk betekent dat je bijnieren uitgeput zijn? Ze maken dan nog maar heel weinig cortisol aan. Dat klinkt misschien helemaal niet zo gek nu je weet wat een teveel aan cortisol met je lichaam doet.

Symptomen van bijnieruitputting:

• Moe opstaan en in de avond het meest actief
• Slecht geheugen
• Lage bloedsuiker
• Lage bloeddruk
• Hoge gevoeligheid voor ontstekingen
• Niet stressbestendig
• Sterke behoefte aan zout

Uitgeputte bijnieren worden niet altijd door reguliere artsen erkend. Artsen zijn geen hormoontherapeuten ;). Het is belangrijk om jezelf in de gaten te houden. Vraag jezelf regelmatig af; hoe gaat het echt met me? Trek ik al die afspraken, werkdruk, gezin etc nog? Ervaar ik klachten? Slaap ik goed?

Je bijnieren maken niet alleen cortisol aan, maar ook progesteron, oestrogeen, testosteron, aldosteron (heeft invloed op de bloeddruk), pregnenelone (wat zorgt voor een scherp geheugen) en DHEA. Als je een burn-out, oftewel uitgeputte bijnieren hebt, is je hormoonbalans zoek. Dat kan grote gevolgen hebben voor je gezondheid.

Zo houd je je cortisolspiegel stabiel.

Er is zelf veel wat je kunt doen als je het idee hebt dat jouw cortisolspiegel niet stabiel genoeg is, of als je ontdekt dat je te veel stressfactoren en te weinig ontspanning hebt.

• Zorg voor een gezond voedingspatroon en, in het bijzonder, voor een stabiele bloedsuikerspiegel. Cortisol laat je bloedsuikerspiegel stijgen. Zorg dat je met je voeding probeert deze zo stabiel mogelijk te houden, zodat deze niet nog verder uit balans raakt.
• Ashwaganda is een kruid dat kan helpen je stressniveau te verlagen en het helpt bij stress-gerelateerde klachten. Let op, niet gebruiken tijdens je zwangerschap!
• Maca is een superfood en kan helpen je hormonen in balans te brengen.
• Zorg voor voldoende Omega 3 vetzuren. Dit helpt om je cortisolniveau te verlagen.
• Vermijd voedingsmiddelen die voor een stressreactie in je lichaam zorgen, zoals koffie, energiedrankjes, alcohol en chocola.
• Zorg voor voldoende oxytocine (het gelukshormoon) om cortisol te verlagen.
• Zorg ook voor voldoende vitamine C in de vorm van verse groenten en fruit om je bijnieren te ondersteunen. Zoethoutthee en grapefruit zorgen juist voor een verhoging van je cortisolniveau; laat die liever staan.

Balans is key.

Het lijkt zo lastig om al je hormonen in balans te houden. Ze zijn allemaal op elkaar afgestemd en zijn heel snel uit balans. Gelukkig is er ook veel wat je zelf kunt doen om die balans te herstellen. Blijf mild voor jezelf, elke stap die je zet is er een en zal je vooruit helpen.

Dit artikel is geschreven door Mariët de Waal.

Door een teveel aan stress kun je moeite hebben met afvallen, of zelfs aankomen.